Gezocht: Hoopverleners!
Column door Tim van Hattum - Maart 2025
Het zijn op z’n zachts gezegd gekke tijden. De ontwikkelingen van de afgelopen maanden in binnen- en buitenland zijn om wanhopig van te worden. Terwijl het kabinet Schoof zijn kostbare tijd besteed aan het oplossen van een zelfbenoemde migratie-crisis weet de kersverse regering Trump in een kleine maand de hele wereld op z’n kop te zetten. Het aanpakken van klimaatverandering lijkt vrijwel overal op onze planeet van de prioriteitenlijst te zijn gevallen. Er is geen enkele wetenschappelijke studie te vinden die aangeeft dat dat een verstandige strategie is. Zeker niet nu de klimaatcrisis in alle uithoeken van de wereld steeds pijnlijker zichtbaar wordt en klimaatkantelpunten akelig dichtbij komen. Maar dat lijkt onze huidige leiders geen moer te interesseren.
In Buitenhof sprak hoogleraar geschiedenis en internationale betrekkingen Beatrice de Graaf onlangs over de 7 kardinale deugden die je van leiders mag verwachten: beheersing, rechtvaardigheid, wijsheid, moed, geloof, liefde en hoop. Menigeen vraagt zich af hoe we het toch voor elkaar krijgen dat - juist nu we afstevenen op de grootste crisis ooit voor de mensheid - geen enkele leider van dit moment voldoet aan deze ‘7 vinkjes’ functieomschrijving. Waar in hemelsnaam zijn de Martin Luther Kings, de Nelson Mandela’s, de Mahatma Ghandi’s of de moeder Theresa’s van nu?
We snakken collectief naar ‘hoopverleners’. Die term schoot me tijdens een rondje hardlopen te binnen. En zoals dat gaat met briljante ideeën, als je erop googelt blijkt je unieke ingeving meestal al door iemand anders te zijn bedacht. Chat GPT beschrijft hoopverleners als mensen, organisaties of initiatieven die anderen inspireren om hoop te vinden in moeilijke tijden. Ze bieden een positieve visie, moed en geloof in de toekomst. Deze tijd schreeuwt om dit soort leiderschap.
Het hoopvolle nieuws is dat het al wemelt van de hoopverleners, ook al zijn ze niet altijd even zichtbaar omdat ze het te druk hebben om zich te profileren. Er zijn oneindig veel mooie initiatieven die laten zien dat het anders kan. Natuurorganisaties die natuurlijke klimaatbuffers ontwikkelen, dijkgraven die water vasthouden, regeneratieve boeren, bouwbedrijven die autovrije wijken met natuur-inclusieve woningen bouwen, economen die brede welvaart centraal stellen, huisartsen die natuur als recept uitschrijven en theatermakers die je raken met hoopvolle verhalen. Al die initiatieven worden gedragen door een krachtige onderstroom van hoopverleners. Mensen die de mouwen opstropen en zich 24/7 inzetten voor een mooiere toekomst. Vaak hebben ze niet veel macht, maar des te meer invloed.
Recent onderzoek van de Triodos bank liet zelfs zien dat mede dankzij die onderstroom voor een aantal grote transities de sociale kantelpunten binnen handbereik zijn. Volgens de transitiewetenschap is gemiddeld 25% van de mensen nodig om zo’n kantelpunt te bereiken. Er is een veel grotere groep Nederlanders die verandering wil, dan de groep die ertegen is. Voor de energietransitie en de maatschappelijke transitie (meer sociale verbondenheid) komen de kantelpunten van 25% van de mensen die mee willen doen in beeld. De onderstroom is op de lange termijn veel krachtiger dan het korte termijn geschreeuw in Washington, Moskou of Den Haag.
Dus vergeet de politieke leiders. Die lopen eigenlijk alleen maar in de weg. Richt je aandacht op de hoopverleners. Laat ze hun verhalen delen. Zet ze in de spotlights en laat ze anderen inspireren. Dan kantelen we veel sneller de goeie kant op.
Tim van Hattum is Hoofd van het klimaatprogramma bij Wageningen University & Research. In november 2022 publiceerde hij zijn boek de Only Planet Klimaatgids voor de 21ste Eeuw. Daarin schets hij 7 inspirerende routes naar een hoopvolle toekomst met een hoofdrol voor de natuur. De Only Planet gaat inmiddels de 4e druk in, wordt volop gebruikt als schoolmateriaal en heeft nu ook zijn ‘eigen’ theatershow. What’s next?
